Het internet staat er vol van: foto's, video's, leuke tekeningen enzoverder. Toch mag je die niet allemaal zomaar gebruiken, want er bestaan dingen als auteursrechten en portretrechten. De eerste categorie, auteursrechten, slaan op een originele uitvoering van een idee (dus niet op het idee zelf en beschermen de maker. Een fotograaf heeft bijvoorbeeld auteursrechten op zijn foto's en hij beslist wat er mee gebeurt. De tweede, dat zijn de portretrechten: die beschermen personen die gefotografeerd of gefilmd worden. Je mag bijvoorbeeld niet zomaar foto's van leerlingen online zetten zonder toestemming. 

In dit artikel beantwoorden we twee concrete vragen over beide, want al die rechten zijn niet altijd even duidelijk. Gelukkig heeft Mediawijs.be een leuke tool gemaakt om het gemakkelijker te maken: een interactieve poster en daarbij ook een uitgebreider dossier om meer te weten te komen. 

Heb je nog vragen over auteurs- of portretrecht? Neem dan contact op met het sCool Team. 

Deze poster is eigendom van Mediawijs.be

Moet ik toestemming vragen aan de ouders van mijn leerlingen om foto's van hen te nemen en online te plaatsen?

Het korte antwoord hierop is JA! Je moet altijd expliciete toestemming vragen aan iemand om enerzijds een foto te nemen en anderzijds deze te gebruiken. Bij kinderen betekent dat dus dat je de toestemming nodig hebt van de ouders (maar vraag het toch ook nog maar eens aan de leerling zelf). 

Deze toestemming mag in principe mondeling zijn, maar als er ooit iemand een klacht indient kan je dat niet bewijzen. Daarom wordt er dus aangeraden om een toestemmingsbrief te maken voor alle ouders met daarop: 

• De vraag of er foto's genomen mogen worden van hun kind(eren).
• De vraag of deze foto's intern gebruikt mogen worden.
• De vraag of deze foto's gedeeld mogen worden via ... Hier plaats je een vakje om af te vinken per kanaal. Je moet dus apart toestemming vragen voor de website, Facebook, sCool, enzoverder. Het maakt niet uit of dit in een gesloten online omgeving gebeurt of open op het web: je moet altijd toestemming hebben.

Waarom heb je een aparte toestemmingsbrief nodig? Omdat het een zogenaamde 'opt-in' moet zijn: ouders moeten actief hun toestemming geven. Het is dus niet voldoende dat er een paragraaf ergens verstopt in het schoolreglement staat. Een leerling die geen toestemming heeft van zijn of haar ouders, mag je dus niet fotograferen. 

Nu ben je wettelijk in orde. Natuurlijk is het een kwestie van beleefdheid en sociale normen om bij elke foto eerst even na te vragen of het wel oké is om die online te plaatsen, aan alle personen die erop staan. Dit soort respect verwachten we dus niet enkel van de leerlingen, maar ook van heel het schoolteam. Dat staat op het Sociaal Online Contract! 

Mag ik afbeeldingen van op Google gebruiken in de klas of op sCool? 

Dit is al een beetje moeilijker. Want soms mag je afbeeldingen gebruiken en soms niet. 

Eerst en vooral: wanneer je een afbeelding gebruikt die je niet zelf gemaakt hebt, moet je altijd de auteur vermelden. Dat is niet enkel elementaire beleefdheid, maar ook gewoon wettelijk verplicht. 

Daarnaast ga je best op zoek naar zogenaamde 'creative commons' of rechtenvrije afbeeldingen. Dit zijn afbeeldingen die je vrij mag gebruiken -mits je de originele auteur vermeldt-, zolang het niet voor commerciële doeleinden is. Opgepast: niet elke afbeelding in Google is vrij te gebruiken!
Je kan wel selecteren op vrije afbeeldingen, door eerst op de knop Tools te klikken en vervolgens op Gebruiksrechten. 

Deze info vind je terug op www.creativecommons.be

Gelukkig heb je ook databanken waar je allemaal mooie, rechtenvrije foto's kan vinden. Gratis en voor niks. De Mediahelpdesk van Mediaraven maakte er een overzichtje van: https://www.mediahelpdesk.be/vraag/5-websites-met-fotos-die-je-gratis-mag-gebruiken .

Trouwens, er bestaat zoiets als het publiek domein. Als een auteur al meer dan 70 jaar geleden gestorven is, dan wordt zijn of haar werk deel van het publiek domein. Zoals bijvoorbeeld de originele muziekstukken van Mozart, want die is al lang dood.   

Er zijn ook enkele uitzonderingen gemaakt op het auteursrecht voor het onderwijs. Zo mag je bijvoorbeeld (met bronvermelding) beelden gebruiken in de klas en zelfs op sommige delen van sCool. Want dat is een gesloten leerplatform: de beelden zitten 'verstopt' achter een login en een wachtwoord. Toch moet je ook hier weer opletten. Als jouw sCoolKrant of een andere pagina openstaat voor de ouders of de buitenwereld, mag je die leuke foto niet gebruiken. Het is spijtig, maar wel de wet. 

Leer dit dus ook zeker aan aan de kinderen! Zij zijn mee verantwoordelijk voor hun eigen sCool-omgeving en dienen dus ook ermee voor op te letten dat de auteursrechten van anderen niet geschonden worden. 

Zijn er nog vragen?

Als je meer wil weten over auteurs- en portretrecht, maar je niet meteen het antwoord vindt op je vraag: laat het ons weten!
Wij zoeken het op.